Doe ik het goed als vader? Als opvoeder is het geen gek idee om jezelf af en toe die vraag te stellen. We vroegen deskundigen op het gebied van familierelaties voor Vaderdag: wat maakt iemand een goede vader?
Een vader die veel afwezig is, niet betrokken lijkt, niet praat en niet beschikbaar is; die zijn er. En hun zonen – die op hun beurt vader worden – lopen daartegenaan, zegt relatietherapeut Jeremy Heshof van Praktijk voor Mannen.
Ook in het groots opgezette overheidsprogramma Kansrijke Start wordt veel aandacht besteed aan het belang van een betrokken vader in de eerste duizend dagen van een kind – geteld vanaf de bevruchting. Veel mannen willen graag betrokkener zijn, laat grootschalig onderzoek zien, maar het lukt ze niet voldoende.
Het zorglandschap is vrouwelijk, de zwangerschap en geboorte zijn per definitie een zaak voor de moeders. En dus hebben mannen het nodig dat ze meer gezien en gesteund worden in hun vaderschap – door zorgverleners, de naaste omgeving en vooral ook door werkgevers.
Een vader is géén moeder, aldus het aangesloten Gezondheidsexpertisecentrum Pharos, maar hij heeft wel een kind. Vaders worden als ouder nog niet volwaardig gewaardeerd en onvoldoende betrokken in het zorgsysteem, stelt het kenniscentrum, maar die betrokkenheid leidt wel tot betere kansen voor kinderen.
En zo’n betrokken vader word je, waarschijnlijk, niet helemaal vanzelf. Heshof: “Mannen denken graag dat ze alles wel weten. Ik hoor vaak: ik ga het wel zien, we gaan het meemaken. Met zo’n houding is de moeder inderdaad de kartrekker.”
Vaders moeten voorbeeld geven
In de spreekkamer ziet Heshof mannen die zo’n niet-betrokken vader hebben gehad. Ze zitten in die kamer omdat ze ergens tegenaan lopen. Ze zijn boos, relaties slagen niet, ze lopen vast op hun werk, de band met hun kinderen is niet goed.
“Het is opvallend dat deze mannen een emotioneel afwezige vaderfiguur hadden. Mannen spiegelen zich graag aan mannen. Een vader moet dus voorleven, en voordoen hoe je kunt omgaan met tegenslag, onrecht en je gevoel. Als dat afwezig is, groeit een jongen op met het idee: ik moet het alleen doen. Veel jongens hebben periodes waarin ze boos zijn of een beetje wegzakken en op zoek gaan naar andere rolmodellen, of drank en drugs.”
Vertel dus over jouw emoties in een verhaal aan je kind, zegt Heshof: ‘Ik moest huilen toen mijn hond doodging, en laatst ook toen jij zo ziek was.’ “Dat zijn echt hele belangrijke spiegels voor zoons – voor dochters natuurlijk ook.”
Vissen, stoeien; als je het maar priotiteit geeft
Een betrokken vader word je niet vanzelf – net zoals je ook niet automatisch een goede moeder bent. Het kost je wat, zegt gz-psycholoog Anahí Israël. “Je moet het ouderschap wel op nummer één zetten. Je krijgt ook geen sixpack of een hele succesvolle onderneming met minimale inspanning. Wil je een leuke, goede, liefdevolle relatie met je kinderen? Dat kost tijd en energie.”
“We geven werkelijk alles voorrang – scrollen op je telefoon, Netflix, me-time, drinken met je vrienden. Hou daarmee op, ga tijd met je kind doorbrengen. Ga vissen, stoeien, doe vooral mannelijke dingen als je man bent. Dat hebben zowel jongens als meiden nodig. Maar geef het prioriteit.”
Lees een boek over de ontwikkeling van kinderen en doe moeite, zeggen de experts. En ja, die opvoedboeken voor vaders zijn vaak lollig, met een ironische insteek. Help, ik heb mijn vrouw zwanger gemaakt, Commando Papa – een militair handboek over baby’s, of Babysh*it, waarin poepluiers veel aan bod komen.
Heshof: “Dat is blijkbaar het copingmechanisme van mannen. Ga je echt doorvoelen wat het is om vader te zijn, om verantwoordelijkheid te dragen over een klein wezentje? Dan is het niet meer zo lollig. Dan moet je aan de slag en jezelf vragen durven stellen: wat wil ik meegeven, wat heb ik zelf gemist, waar wil ik ze voor behoeden? En vervolgens nadenken hoe jij daarvoor gaat zorgen.”
‘Iedereen doet maar wat’ is verwaarlozende insteek
Dat, maar ook praktische zaken moet je durven aangaan. “Voor werkelijk alles moet je een diploma hebben, en kinderen kun je lukraak krijgen”, zegt Israël. “Het lijkt alsof er een tendens heerst: in de opvoeding doen we allemaal maar wat. Dat vind ik een hele verwaarlozende insteek. Bereid het voor. Hoe gaan jullie het doen met de opvang en financiën. Wat vind je belangrijk? En niet alleen in de babytijd, ook als je kind 6, 12 of 25 jaar is. Je kind is geen accessoire naast je leuke leven vol feestjes en carrière.”
Je bent geen halve moeder, dus pak gerust die klassieke mannelijke vaderrol als die jou past, zegt Israël. “En moeders, accepteer die rol van je partner. In het eerste jaar moet een vader harder werken voor die binding met het kind. In een andere fase van je kinds leven moet een moeder weer harder werken. Je faalt niet als je als vader dat eerste jaar nog niet zo goed weet hoe het moet.”
Am I doing well as a father? As a parent, it’s not a bad idea to ask yourself that question from time to time. We asked experts in family relationships for Father’s Day: what makes someone a good father?
A father who is often absent, doesn’t seem involved, doesn’t talk and isn’t available; they exist. And their sons – who in turn become fathers – run into this, says relationship therapist Jeremy Heshof from Practice for Men.
The large-scale government program Kansrijke Start also pays a lot of attention to the importance of an involved father in the first thousand days of a child – counted from conception. Many men would like to be more involved, large-scale research shows, but they don’t succeed enough.
The care landscape is feminine, pregnancy and birth are by definition a matter for mothers. And so men need to be seen and supported more in their fatherhood – by caregivers, the immediate environment and especially by employers.
A father is not a mother, according to the affiliated Health Expertise Center Pharos, but he does have a child. Fathers are not yet fully appreciated as parents and are insufficiently involved in the care system, the knowledge center states, but this involvement does lead to better opportunities for children.
And you probably don’t become such an involved father completely automatically. Heshof: “Men like to think that they know everything. I often hear: I’ll see, we’ll experience it. With such an attitude, the mother is indeed the driving force.”
Fathers must set an example
In the consulting room, Heshof sees men who have had such a non-involved father. They are in that room because they are running into something. They are angry, relationships are failing, they are stuck at work, the bond with their children is not good.
“It is striking that these men had an emotionally absent father figure. Men like to mirror themselves on men. A father must therefore lead by example and show how to deal with adversity, injustice and your feelings. If that is absent, a boy grows up with the idea: I have to do it alone. Many boys have periods in which they are angry or sink away a bit and look for other role models, or alcohol and drugs.”
So tell about your emotions in a story to your child, says Heshof: ‘I had to cry when my dog died, and recently also when you were so sick.’ “Those are really very important mirrors for sons – for daughters too, of course.”
Fishing, playing; if you just prioritize it
You don’t automatically become an involved father – just as you are not automatically a good mother. It costs you something, says GZ psychologist Anahí Israël. “You have to put parenthood first. You also don’t get a six-pack or a very successful company with minimal effort. Do you want a nice, good, loving relationship with your children? That takes time and energy.”
“We prioritize everything – scrolling on your phone, Netflix, me-time, drinking with your friends. Stop doing that, spend time with your child. Go fishing, play, especially do masculine things if you are a man. Both boys and girls need that. But give it priority.”
Read a book about child development and make an effort, the experts say. And yes, those parenting books for fathers are often funny, with an ironic slant. Help, I got my wife pregnant, Command Papa – a military manual about babies, or Babysh*it, in which diaper changes are discussed a lot.
Heshof: “That is apparently the coping mechanism of men. Are you really going to feel what it is to be a father, to bear responsibility for a little creature? Then it’s not so funny anymore. Then you have to get to work and dare to ask yourself questions: what do I want to pass on, what have I missed myself, what do I want to protect them from? And then think about how you are going to take care of that.”
‘Everyone is just doing something’ is a neglectful approach
That, but also practical matters you have to dare to address. “You have to have a diploma for practically everything, and you can get children randomly,” says Israël. “It seems as if there is a tendency: in upbringing we are all just doing something. I think that is a very neglectful approach. Prepare it. How are you going to do it with childcare and finances. What do you think is important? And not only in babyhood, also when your child is 6, 12 or 25 years old. Your child is not an accessory next to your nice life full of parties and career.”
You are not half a mother, so feel free to take on that classic male father role if that suits you, says Israël. “And mothers, accept that role from your partner. In the first year, a father has to work harder for that bond with the child. In another phase of your child’s life, a mother has to work harder again. You don’t fail if you don’t know how to do it so well as a father in that first year.”