Meters onder zeeniveau moet in de laagste polder van Nederland een heel nieuw dorp verrijzen. Experts zijn kritisch en in diezelfde polder zakt de grond nu zo erg dat weilanden onder water komen te staan. Boeren dreigen te moeten vertrekken.
Het is een beeld dat het Groene Hart typeert. In de polder tussen het Zuid-Hollandse Gouda en Nieuwerkerk aan den IJssel grazen koeien en lopen schapen. Nu nog wel, maar de vraag is hoelang dat nog kan.
Met 6 meter onder zeeniveau is de Zuidplaspolder de laagste polder van Nederland. De veenondergrond zakt elk jaar een klein beetje, steeds een beetje dichter bij het grondwater. In dezelfde polder moet de komende jaren een heel nieuw dorp verrijzen. Over een jaar of vijf moeten er achtduizend woningen staan. Al is er nog een hoop onduidelijk over het dorp dat Cortelande moet gaan heten.
Lange tijd verlaagde het hoogheemraadschap (waterschap) Schieland en Krimpenerwaard telkens het waterpeil in de polder, maar in 2022 besloot het dat niet meer te doen. De bodem werd te instabiel en het waterpeil nog verder verlagen was volgens het waterschap “niet langer maatschappelijk verantwoord”.
Het gevolg is dat het voor de boeren in het gebied steeds lastiger wordt om hun vak uit te oefenen. Volgens het waterschap gaan ze “vroeg of laat te maken krijgen met vernatting van hun percelen”. Een noodgedwongen vertrek dreigt.
Boeren onzeker over toekomst
De provincie Zuid-Holland heeft bijna 12 miljoen euro uitgetrokken voor de inrichting van het zogeheten restveengebied van 300 hectare. De provincie denkt aan het creëren van natuur en enkele natuurboerderijen. Het is onduidelijk wat dat betekent voor de boeren die daar nu hun bedrijf hebben.
“Heel raar en heel onzeker”, noemt John Olieman uit Nieuwerkerk aan den IJssel het. Hij heeft 120 schapen in de polder lopen. Hij is niet de enige die het zo voelt. Meerdere boeren hebben de laatste tijd hun ongenoegen geuit. “Er is tegen ons gezegd dat er wat gaat veranderen. Maar concreet is er niks.”
Olieman probeert er maar het beste van te maken en zich in zijn dagelijkse leven niet al te door de onzekerheid te laten beïnvloeden. De provincie zegt in gesprek te zijn met de boeren, maar een woordvoerder kan niet zeggen of de boeren kunnen blijven.
Waterschap en gemeente liggen met elkaar overhoop
Het “voelt best krom” dat er een stukje verderop in dezelfde polder een heel nieuw dorp moet komen, zegt Olieman. Het dorp Cortelande wordt op de iets hoger liggende delen van de polder gebouwd, maar nog altijd 4 tot 5 meter onder zeeniveau. Althans, áls het dorp er komt, want dat is nog geen uitgemaakte zaak.
Het waterschap en de gemeente Zuidplas liggen met elkaar overhoop. De Raad van State moet zich zelfs over de kwestie buigen, nadat het waterschap daar bezwaar had gemaakt. Beide partijen vinden dat er rekening moet worden gehouden met klimaatverandering en de plek waar wordt gebouwd: meters onder zeeniveau.
Maar het waterschap vindt dat er meer moet gebeuren dan de gemeente Zuidplas. Het waterschap vindt dat water van heftige regenbuien onvoldoende kan worden afgevoerd en dat het bij een dijkdoorbraak niet overal veilig is. Eerder waren experts ook al kritisch op de plannen om te bouwen op het laagste punt van Nederland.
In de tussentijd moet voormalig deltacommissaris Wim Kuijken de partijen dichter bij elkaar brengen. Hij is door demissionair minister Mona Keijzer (Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening) als bemiddelaar op de kwestie gezet.
Er rijzen steeds meer twijfels of de huizen van Cortelande ooit wel worden gebouwd. Het is al een duur project en door de vertraging en de hoge eisen van het waterschap kan het nog duurder worden.
Er is Zuidplas veel aan gelegen de bouw van het nieuwe dorp door te laten gaan. Het steekt Olieman dat er voor zijn gevoel nauwelijks naar boeren in dezelfde polder wordt omgekeken. “Als het om woningbouw gaat, kan het ineens wel. Daar wordt dan alles aan gedaan.”
Meters below sea level, a brand new village must be built in the lowest polder in the Netherlands. Experts are critical, and in that same polder, the ground is now sinking so badly that meadows are becoming submerged. Farmers are threatening to leave.
It is an image that typifies the Green Heart. In the polder between Gouda and Nieuwerkerk aan den IJssel in South Holland, cows and sheep graze. Still, but the question is how long that can last.
At 6 meters below sea level, the Zuidplaspolder is the lowest polder in the Netherlands. The peat subsoil sinks a little bit every year, getting a little closer to the groundwater. In the same polder, a brand new village must be built in the coming years. In about five years, there should be eight thousand homes. Although there is still a lot of uncertainty about the village that will be called Cortelande.
For a long time, the Schieland and Krimpenerwaard water board repeatedly lowered the water level in the polder, but in 2022 it decided not to do so anymore. The soil became too unstable and further lowering the water level was, according to the water board, “no longer socially responsible.”
As a result, it is becoming increasingly difficult for farmers in the area to practice their profession. According to the water board, they will “sooner or later have to deal with waterlogging of their plots.” A forced departure is looming.
Farmers uncertain about future
The province of South Holland has allocated almost 12 million euros for the development of the so-called residual peat area of 300 hectares. The province is thinking of creating nature and some nature farms. It is unclear what that means for the farmers who now have their businesses there.
“Very strange and very uncertain,” says John Olieman from Nieuwerkerk aan den IJssel. He has 120 sheep running in the polder. He is not the only one who feels that way. Several farmers have recently expressed their dissatisfaction. “We have been told that something will change. But nothing is concrete.”
Olieman tries to make the best of it and not let the uncertainty influence his daily life too much. The province says it is in discussions with the farmers, but a spokesperson cannot say whether the farmers can stay.
Water board and municipality at odds with each other
It “feels quite crooked” that a brand new village should be built a little further on in the same polder, says Olieman. The village of Cortelande will be built on the slightly higher parts of the polder, but still 4 to 5 meters below sea level. At least, if the village is built, because that is not a foregone conclusion.
The water board and the municipality of Zuidplas are at odds with each other. The Council of State must even consider the matter, after the water board had objected. Both parties believe that climate change and the location where it is being built must be taken into account: meters below sea level.
But the water board believes that more needs to be done than the municipality of Zuidplas. The water board believes that water from heavy rain showers cannot be drained sufficiently and that it is not safe everywhere in the event of a dike breach. Earlier, experts were also critical of the plans to build at the lowest point in the Netherlands.
In the meantime, former Delta Commissioner Wim Kuijken must bring the parties closer together. He has been appointed as mediator on the matter by outgoing Minister Mona Keijzer (Housing and Spatial Planning).
Doubts are growing as to whether the houses of Cortelande will ever be built. It is already an expensive project and the delay and high demands of the water board could make it even more expensive.
Zuidplas is very keen to allow the construction of the new village to proceed. Olieman is annoyed that he feels that farmers in the same polder are hardly looked after. “When it comes to housing, it is suddenly possible. Everything is done for that.”