Spanje wil niet voldoen aan de voorgestelde nieuwe NAVO-norm van 5 procent. Het land heeft om een uitzondering gevraagd, bleek donderdag. Het bondgenootschap wilde eenheid uitstralen, maar NAVO-landen hebben hun eigen belangen en kijken anders naar bijvoorbeeld de Russische dreiging.
De NAVO-leiders moeten op de NAVO-top in Den Haag volgende week een krachtige boodschap afgeven: Europese landen (en Canada) gaan militair eindelijk meer op eigen benen staan, tot vreugde van de Verenigde Staten. En Rusland moet op zijn tellen passen.
De Amerikaanse president Donald Trump, die geen fan van de NAVO is, heeft zijn zinnen gezet op een nieuwe bestedingsnorm. Daarbij moeten lidstaten 5 procent van hun bruto binnenlands product gaan uitgeven aan defensie en veiligheid.
Voor NAVO-topman Mark Rutte en de Europese lidstaten is het belangrijk dat Trump die zege kan opeisen en het bondgenootschap eenheid uitstraalt. Maar Spanje ligt al een tijd dwars. Het land heeft een brief naar Rutte gestuurd waarin het vraagt om aanpassingen, bleek donderdag. Premier Pedro Sánchez vraagt daarin om een “flexibelere formule” die de nieuwe NAVO-norm voor Spanje “optioneel” maakt, of die Spanje volledig uitsluit van de nieuwe regels.
En zo zullen er vóór en tijdens de NAVO-top meer plooien moeten worden gladgestreken om alsnog de gewenste eenheid uit te stralen. Een van de andere belangrijke gespreksonderwerpen zal zijn hoe de afzonderlijke lidstaten de gewenste 5 procent precies invullen en wanneer landen dat doel moeten bereiken.
Sommige Europese NAVO-lidstaten voelen net als Spanje weinig noodzaak voor een sprong van 2 naar 5 procent. Andere landen verwelkomen die ontwikkeling juist enthousiast.
Russische beer hijgt Baltische staten in de nek
Geen van de NAVO-landen voelt de Russische dreiging zo sterk als de drie Baltische staten. “Wij zien de vlammen, terwijl West-Europa alleen rook ruikt”, is daar een veelgehoorde uitspraak.
Estland (1,4 miljoen inwoners), Letland (1,8 miljoen) en Litouwen (2,9 miljoen) zijn zich erg bewust van hun geringe omvang en kwetsbare positie. Ze herinneren zich hun verleden als Oostblokland onder het bewind van Moskou goed. Ze kunnen relatief makkelijk worden geïsoleerd van de rest van de NAVO als Rusland de korte grensstrook tussen Litouwen en Polen afsnijdt. Dat is de zogeheten Suwalki-corridor, de route tussen Belarus en de Russische exclave Kaliningrad.
Rusland maakt er geen geheim van dat het de Baltische staten beschouwt als deel van de traditionele Russische invloedssfeer. Het Kremlin houdt vol dat Rusland niet in oorlog is met Oekraïne, maar met de NAVO. De strijd kan pas stoppen als het westerse bondgenootschap zich volledig terugtrekt uit de Baltische staten, zei Sergei Ryabkov, de Russische onderminister van Buitenlandse Zaken, in juni.
De Baltische staten hebben al jaren te maken met Russische hybride oorlogsvoering: een combinatie van militaire en niet-militaire middelen die worden gebruikt een tegenstander te verzwakken zonder grootschalig direct geweld. Dat uit zich onder meer in desinformatiecampagnes, cyberaanvallen en sabotageacties.
Europese inlichtingendiensten waarschuwen dat Moskou van plan is de NAVO-eenheid de komende jaren te testen. “Een lange, open oorlog met Europa zou Rusland uiteindelijk niet volhouden”, zegt Erik Stijnman, beroepsmilitair en onderzoeker bij de denktank Clingendael. “Daarom zeggen de inlichtingendiensten: als Rusland iets wil doen, zal dat gebeuren in de Baltische staten. Bijvoorbeeld dat Moskou een reden verzint om daar een etnisch Russische minderheid te gaan beschermen.”
Voor Zuid-Europeanen voelt Russische dreiging minder urgent
In Zuid-Europa zijn de migrantenstromen over de Middellandse Zee en de algemene onrust in de Sahel-regio in Noord-Afrika grotere problemen dan de oorlog in Oekraïne. Landen als Italië, Griekenland en Spanje weten bovendien nog goed dat ze op het hoogtepunt van de vluchtelingencrisis in 2015 op weinig NAVO-solidariteit konden rekenen.
Directe economische belangen spelen gezien de omvang van de geplande uitgaven ook een rol, zegt Stijnman. “De zuidelijke economieën hebben het zwaarder, dus het offer dat gebracht moet worden, wordt daar in verhouding misschien harder gevoeld.”
De Spaanse regering had al vóór de brief aan Rutte laten weten te willen vasthouden aan het oude doel van 2 procent. “We denken dat 2 procent genoeg is om te voldoen aan de verplichtingen die we zijn aangegaan”, zei defensieminister Margarita Robles toen. Spanje was oorspronkelijk van plan pas in 2029 op 2 procent uit te komen. Dat werd in april bijgesteld naar het einde van dit jaar.
5 procentnorm is niet zo spectaculair als ie klinkt
Alle Europese NAVO-leden lijken het wel met elkaar eens dat Europa militair minder afhankelijk van de Amerikanen moet worden. En zo luid als die 5 procent ronkt om Trump te plezieren; onder de motorkap valt er wel wat op af te dingen. Dat helpt om twijfelaars zoals Spanje toch aan boord te houden. En dat is heel belangrijk als moet worden voorkomen dat Rusland de NAVO uit elkaar speelt.
Hulp aan Oekraïne mag bij de 5 procentnorm worden meegeteld, liet NAVO-chef Rutte al weten. Daarnaast is 1,5 van de 5 procent niet direct bestemd voor defensie, maar voor technologie en infrastructuur die een link met veiligheid hebben. Deskundigen merken op dat dit zo vaag is dat je prima kunt spreken van een 3,5 procentnorm. Dat ligt dicht bij de 3,7 procent die Rutte in januari opperde in het Europees Parlement.
Vanuit het NAVO-hoofdkwartier in Brussel klinkt inmiddels ook de suggestie dat landen zelf hun tempo mogen bepalen, in plaats van de deadline in 2032 die eerder werd voorgesteld. “Als de uitgaven straks bijvoorbeeld met 0,2 procent per jaar mogen groeien, is dat makkelijker te accepteren voor Zuid-Europese landen”, zegt Stijnman. “Zijn we 0,6 procent groei verder, dan zit er waarschijnlijk een andere Amerikaanse president en waait er misschien een andere geopolitieke wind. Lidstaten zullen zeker op die manier gaan zitten rekenen.”
Spain does not want to comply with the proposed new NATO standard of 5 percent. The country has requested an exception, it emerged on Thursday. The alliance wanted to project unity, but NATO countries have their own interests and look differently at, for example, the Russian threat.
NATO leaders must send a strong message at the NATO summit in The Hague next week: European countries (and Canada) are finally becoming more independent militarily, to the delight of the United States. And Russia must watch out.
US President Donald Trump, who is not a fan of NATO, has set his sights on a new spending standard. This requires member states to spend 5 percent of their gross domestic product on defense and security.
For NATO chief Mark Rutte and the European member states, it is important that Trump can claim that victory and that the alliance projects unity. But Spain has been resisting for some time. The country sent a letter to Rutte asking for adjustments, it emerged on Thursday. Prime Minister Pedro Sánchez is asking for a “more flexible formula” that makes the new NATO standard “optional” for Spain, or that completely excludes Spain from the new rules.
And so, before and during the NATO summit, more issues will have to be resolved in order to project the desired unity. One of the other important topics of discussion will be how the individual member states will precisely implement the desired 5 percent and when countries must achieve that goal.
Some European NATO member states, like Spain, feel little need for a jump from 2 to 5 percent. Other countries enthusiastically welcome this development.
Russian Bear breathing down the necks of the Baltic States
None of the NATO countries feels the Russian threat as strongly as the three Baltic states. “We see the flames, while Western Europe only smells smoke,” is a frequently heard statement there.
Estonia (1.4 million inhabitants), Latvia (1.8 million) and Lithuania (2.9 million) are very aware of their small size and vulnerable position. They remember their past as an Eastern Bloc country under the rule of Moscow well. They can be relatively easily isolated from the rest of NATO if Russia cuts off the short border strip between Lithuania and Poland. This is the so-called Suwalki Corridor, the route between Belarus and the Russian exclave of Kaliningrad.
Russia makes no secret of the fact that it considers the Baltic states part of the traditional Russian sphere of influence. The Kremlin maintains that Russia is not at war with Ukraine, but with NATO. The fight can only stop if the Western alliance completely withdraws from the Baltic states, said Sergei Ryabkov, the Russian Deputy Minister of Foreign Affairs, in June.
The Baltic states have been dealing with Russian hybrid warfare for years: a combination of military and non-military means that are used to weaken an opponent without large-scale direct violence. This manifests itself in disinformation campaigns, cyber attacks and sabotage actions, among other things.
European intelligence services warn that Moscow plans to test NATO unity in the coming years. “A long, open war with Europe would ultimately not be sustainable for Russia,” says Erik Stijnman, professional soldier and researcher at the Clingendael think tank. “That is why the intelligence services say: if Russia wants to do something, it will happen in the Baltic states. For example, that Moscow will invent a reason to protect an ethnic Russian minority there.”
For Southern Europeans, the Russian threat feels less urgent
In Southern Europe, migrant flows across the Mediterranean and the general unrest in the Sahel region of North Africa are bigger problems than the war in Ukraine. Countries such as Italy, Greece and Spain also know very well that they could count on little NATO solidarity at the height of the refugee crisis in 2015.
Direct economic interests also play a role given the size of the planned expenditure, says Stijnman. “The southern economies are struggling more, so the sacrifice that has to be made may be felt harder there in proportion.”
The Spanish government had already announced before the letter to Rutte that it wanted to stick to the old target of 2 percent. “We think that 2 percent is enough to meet the obligations we have entered into,” said Defense Minister Margarita Robles at the time. Spain originally planned to reach 2 percent only in 2029. That was adjusted to the end of this year in April.
5 percent standard is not as spectacular as it sounds
All European NATO members seem to agree that Europe should become less militarily dependent on the Americans. And as loudly as that 5 percent roars to please Trump; there is something to be said for it under the hood. That helps to keep doubters like Spain on board. And that is very important if Russia is to be prevented from playing NATO apart.
Aid to Ukraine may be included in the 5 percent standard, NATO chief Rutte has already announced. In addition, 1.5 of the 5 percent is not directly intended for defense, but for technology and infrastructure that have a link with security. Experts note that this is so vague that you can easily speak of a 3.5 percent standard. That is close to the 3.7 percent that Rutte suggested in the European Parliament in January.
From NATO headquarters in Brussels, the suggestion is now also being made that countries should be allowed to determine their own pace, instead of the 2032 deadline that was previously proposed. “If expenditure is allowed to grow by, for example, 0.2 percent per year in the future, that will be easier to accept for Southern European countries,” says Stijnman. “If we are 0.6 percent growth further, there will probably be another American president and perhaps a different geopolitical wind will blow. Member states will certainly start calculating in that way.”